Quy hoạch tại Việt nam dưới góc nhìn Kiến trúc sư của Pháp

Kiến trúc sư Gery Egon là kiến trúc sư quy hoạch Pháp, đã sống và làm việc tại nhiều nơi và hiểu biết sâu sắc nhiều nền văn hóa trên thế giới. Ông đã có trên 30 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu thiết kế quy hoạch. Tại Việt nam, Ông đã làm việc trên 10 năm với rất nhiều công trình quy hoạch thành công như Khu du lịch sinh thái Cát Bà- Hải Phòng, khu đô thị mới Phía Đông Thành phố Hải Dương, khu nghỉ dưỡng cao cấp Resort Indochina tại Sapa- Lào Cai, khu du lịch quốc tế biển Tam Thanh- Quảng Ngãi…, hiện nay Ông là giám đốc điều hành của Công ty Tư vấn thiết kế LAND là công ty chuyên nghiệp trong lĩnh vực thiết kế quy hoạch đô thị, đô thị du lịch, khu nghỉ dưỡng sinh thái…

Thạc sỹ Nguyễn Anh Tuấn, giám đốc Công ty Tư vấn xây dựng Thành nam thuộc Tập Đoàn Nam Cường. Công ty Thành nam là công ty với lĩnh vực chính là tư vấn thiết kế xây dựng, đã thực hiện nhiều dự án quy hoạch trên khắp tỉnh thành Việt Nam

Công ty Thiết kế LAND và Công ty tư vấn xây dựng Thành Nam đã liên danh thực hiện nhiều dự án thiết kế Quy hoạch thành công đã và đang được triển khai xây dựng, mang lại những tác phẩm có giá trị cao về kiến trúc, sát với thực tế và được các chủ đầu tư đánh giá cao.

Quy hoạch đô thị hiện nay đối với các thành phố lớn Việt nam đang là vấn đề "nóng” với nhiều yếu tố đan xen cần giải quyết như nhu cầu phát triển kinh tế xã hội, nhu cầu phát triển đô thị gắn liền với nó là bài toán giao thông, hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật đô thị, các công trình công viên, cây xanh…, và thông thường thì hợp chung thành 3 yếu tố chính cần xác định rõ trước khi thực hiện thiết kế quy hoạch đô thị:

• Hạ tầng đô thị: Hệ thống giao thông (đường giao thông ô tô, tàu điện ngầm- trên cao, hệ thống xe buýt, các bến bãi…), hệ thống cáp điện, thoát nước, nước thải, thông tin liên lạc…

• Hạ tầng xã hội: Trường học, bệnh viện, nhà trẻ, khu hành chính, các tiện ích phục vụ cộng đồng, khu thể thao…

• Môi trường sinh thái: hệ thống xử lý nước thải- rác thải, năng lượng tái chế, quan tâm đến môi trường là đảm bảo tối đa lợi ích sống của con người trong đô thị, đây chính là yếu tố mới nhưng là yếu tố rất quan trọng trong các thiết kế quy hoạch ngày nay.

Hơn một thế kỷ trước, người Pháp đã tạo nên những thiết kế quy hoạch đô thị đầu tiên tại Hà nội, có thể nói đây là đồ án thiết kế quy hoạch thành công vì những khu vực được quy hoạch đều mang dấu ấn đẹp của kiến trúc Pháp, hạ tầng kỹ thuật đáp ứng cho nhu cầu của thời đại đó cũng như đảm bảo cho việc phát triển lâu dài, hạ tầng xã hội như bệnh viện, trường học, nhà hát, các cơ quan chính phủ cũng được xác định rõ và được tận dụng hiệu quả đến ngày nay, môi trường sinh thái như cây xanh mặt nước được chú trọng và chọn lọc… Có lẽ mọi người cũng biết những bản vẽ quy hoạch của người Pháp, các thiết kế kiến trúc và kỹ thuật của các công trình tại Hà nội vẫn còn được lưu trữ tại Thư viện quốc gia và tại Pháp. Những tài liệu này cũng một phần được trưng bày một phần vào dịp Hà nội kỷ niệm 1000 năm tuổi.

Có nhiều các câu hỏi được đặt khi thiết kế quy hoạch đô thị là tại sao các quy hoạch đô thị của người Pháp trước đây tại Hà nội và các tỉnh thành ở Việt nam luôn bền vững với thời gian, không phải điều chỉnh lại nhiều lần gây ra lãng phí còn ngày nay tại Việt nam, các bản vẽ quy hoạch thậm chí cả quy hoạch thủ đô vẫn phải điều chỉnh lại?

Ai cũng hiểu là Quy hoạch đô thị không chỉ là đưa ra các hình ảnh về một đô thị đẹp với các kiến trúc đẹp, đó chỉ là cách thể hiện mang tính hình ảnh, là công đoạn cuối cùng của quy hoạch. Thường thì quan trọng nhất của một quy hoạch đô thị lại nằm ở chính việc phân tích và giải quyết các vấn đề được đặt ra.

Với Quy hoạch đô thị, người kiến trúc sư cần phải tìm hiểu điều kiện tự nhiên, điều kiện xã hội, phong tục tập quán- trình độ văn hóa của dân cư, điều kiện hiện trạng của hạ tầng xã hội và đặc biệt là việc dự đoán phát triển xu thế quy hoạch đô thị trong tương lại, điều này thì người Pháp chắc hẳn có nhiều kinh nghiệm hơn vì họ phát triển đô thị hơn chúng ta vài thế kỷ. Cũng nên nhớ rằng các quy hoạch quan trọng tại nhiều nước Đông nam Á, tại Châu Âu, tại châu Mỹ hoặc Canada đều có bàn tay quy hoạch của các kiến trúc sư Pháp.

Ở Việt nam, trách nhiệm quy hoạch thường được giao cho các Chủ đầu tư thực hiện và phát triển nên cũng phải tính toán yếu tố cân bằng của lợi ích kinh tế. Tất nhiên đô thị rất đẹp và hiện đại mà khả năng thu hồi vốn không được đó cũng không phải là bài toán tối ưu nhưng trên hết là Kiến trúc sư, họ cần đại diện cho giới của mình để sao cho không bị sự áp đặt quá của Chủ đầu tư vào thiết kế của mình. Đây cũng là trách nhiệm của Kiến trúc sư đồng thời cũng là trách nhiệm với xã hội.

Trong quá trình thiết kế quy hoạch đô thị, trách nhiệm của Kiến trúc sư luôn cần tìm tòi các ý tưởng sáng tạo, trong suy nghĩ của mình họ cần hình dung sự phát triển đô thị diễn ra theo thời gian, theo không gian có thể nói như một cuốn phim hay sống động sẽ diễn ra trong đầu. Khi giải quyết được vấn đề chủ đạo của bản thiết kế, thì các yếu tố chi tiết hơn sẽ được giải quyết tiếp theo như chiều cao của các công trình, đặc điểm kiến trúc cho từng khu vực, cây xanh cho các tuyến phố và một điều không thể thiếu đó là các tiện ích đô thị… Sau cùng đó là các bản chỉ dẫn, các thuyết minh cho toàn bộ thiết kế đi kèm.

Với Kiến trúc sư Gery Egon, khi thiết kế quy hoạch đô thị, việc rất quan trọng và chủ yếu tự nghiên cứu sang tác chính là yếu tố bố trí phân khu và tuyến phố cho đô thị. Ngay từ đầu, các tuyến đường trong đô thị phải được quy hoạch đảm bảo các yếu tố giao thông, về hạ tầng, tầm nhìn và cả cảnh quan trên tuyến. Với kiến trúc Pháp, điều đặc biệt nữa là các tuyến phố chính đô thị, khi giao nhau thường nơi đây được đặt các công trình mang tính biểu tượng đẹp như công trình văn hóa- thương mại hoặc các tượng đài hoành tráng. Việc nghiên cứu tuyến phố chính cũng ảnh hưởng rất nhiều đến kiến trúc của cả đô thị như các tuyến phố phụ kết nối ra sao, các công trình kiến trúc theo tuyến như thế nào. Cần chú ý hơn nữa đối với chúng tôi chính là hướng thông gió, ánh sáng mặt trời ảnh hưởng đến đời sống đô thị, chúng tôi cũng xem đây là bài toán cần giải quyết với khí hậu nóng ẩm của Việt nam, đặc biệt các đô thị miền Bắc Việt nam

Sau khi xem xét các yếu tố phân khu và tuyến đô thị, chúng tôi tiếp tục tập trung vào thiết kế kiến trúc cho đô thị. Lúc này các loại hình kiến trúc được quan tâm như kiến trúc các công trình trong đô thị: Công trình cao tầng, thấp tầng. Thiết kế tuyến đô thị, các công trình cảnh quan đô thị như các công trình cây xanh- mặt nước… Có thể tại giai đoạn này tư vấn thiết kế vẫn có thể điều chỉnh chút ít quy hoạch để đảm bảo các chỉ tiêu chung, đồng thời tạo ra sự hấp dẫn cảnh quan và chức năng trong đô thị. Người Pháp đến với Việt nam trước kia đã có sự nghiên cứu kỹ về khí hậu của địa phương và đã đưa ra các công trình kiến trúc đẹp, phù hợp với khí hậu của từng địa phương. Với Hà nội, chúng ta vẫn còn bắt gặp nhiều các biệt thự, các không gian sống của người Pháp trước đây và vẫn còn nhiều giá trị để nghiên cứu và áp dụng đến ngày nay. Với chúng tôi, khi thiết kế kiến trúc đô thị, việc thừa hưởng những kiến trúc đẹp, phù hợp với địa phương trên cơ sở có nghiên cứu sáng tạo mới là những ưu tiên cho thiết kế kiến trúc đô thị.

Song hành với thiết kế quy hoạch đô thị, là việc thiết kế quy hoạch hạ tầng đô thị. Hơn 100 năm trước khi thiết kế quy hoạch Hà nội, người Pháp cũng đã phải mang đến Việt nam các Kỹ sư về thiết kế hạ tầng cho toàn bộ đô thị Hà nội. Có thể nói, chúng tôi may mắn có được kết hợp với đội ngũ kỹ sư Việt nam rất giỏi để thực hiện và giải quyết các vấn đề này. Khi chúng tôi thực hiện các bước thiết kế quy hoạch kiến trúc đều phải có sự tham vấn của các kỹ sư Việt nam như vấn đề tiêu chuẩn được áp dụng, các thiết kế bố trí hạ tầng hoặc sự kết nối của quy hoạch mới vào hạ tầng sẵn có đô thị.

Bài toán quy hoạch là bài toán tổng thể bao gồm nhiều lĩnh vực kiến trúc, xã hội, kinh tế, kỹ thuật nên việc hợp tác toàn diện giữa các Kiến trúc sư- kỹ sư- Chủ đầu tư và cơ quan quản lý nhà nước thì ở đâu cũng vậy và cần sự phối hợp sát sao. Tuy nhiên, muốn có bản thiết kế quy hoạch đô thị thành công cần sự biết hy sinh cho lợi ích chung của các Bên và đặc biệt không thể thiếu các kiến trúc sư- kỹ sư tài giỏi.

(Gery Egon- Nguyễn Anh Tuấn)